این روزها موج وحشت ناشی از شیوع بیماری کرونا جهان را در بر گرفته است، اما به راستی کرونا چیست ؟ و از میان تمام روش‌های درمان و پیشگیری که برایش ارائه می‌گردد، کدام یک درست‌تر است؟
بیماری ویروسی که عامل آن یعنی “کرونا ویروس” (به انگلیسی:Corona Virus) چندی پیش نیز سایه تاریک خود را در قالب دو بیماری دیگر از همین خانواده یعنی سارس و مرس (SARS & MERS) بر زمین انداخت.
اما از آنجا که ترس چاره مقابله با این نوع مشکلات نیست بر آن شدیم تا در چند نوشتار به آشنایی با این ویروس پرداخته، ما نیز به‌نوبه خود قدمی هر چند کوچک برای اطلاع رسانی بیشتر در مورد آن برداریم.
از عوامل مختلف بیماریزا بیشتر بدانیم:
در نگاهی اجمالی عوامل بیماریزا به 4 دسته کلی ویروس‌ها، باکتری‌ها ، انگل‌ها و قارچ‌ها تقسیم می‌شوند که از نظر اندازه، نحوه تکثیر و آثاری که در بدن بر جای می‌گذارند با هم متفاوتند.
باکتری‌ها:
این عوامل تک سلولی بوده و اشکال متنوعی دارند.
نحوه تکثیر آنها بسیار ساده و با روش تقسیم سلولی است و در بدن انسان یا بر روی مواد غذایی براحتی رشد و نموّ پیدا می‌کنند.
روش ایجاد بیماری در باکتری‌ها معمولاً با تولید سم (Toxin) بوده و با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها قابل کنترل هستند.
سل، سیاه سرفه، دیفتیری و کزاز از معروف‌ترین بیماری‌هایی هستند که توسط باکتری‌ها به وجود می‌آیند.
قارچ‌ها:
قارچ‌ها عوامل زنده‌ای از دسته گیاهان هستند که بخاطر عدم توانایی در تولید غذای خود در گروه انگل‌ها جای می‌گیرند.
بیماری‌های قارچی معمولاً شامل مشکلات مو و ناخن و ضایعات پوستی می‌گردد.
قارچ‌ها در محیط‌های گرم و مرطوب رشد کرده و بیماری‌هایی از قبیل خارش‌های پوستی، برفک و تَرَک پوستی به وجود می‌آورند.
انگل‌ها:
انگل‌ها موجودات زنده‌ای هستند که چون قادر به زندگی مستقل و تولید غذا نیستند قسمتی یا تمام مدت حیات خود را در بدن سایر موجودات از جمله انسان طی می‌کنند و به دستگاه گوارش، سیستم گردش خون و سایر بافت‌ها آسیب رسانده و بیماری‌هایی مانند مالاریا، سالَک و اسهال ایجاد می‌کنند.
ویروس‌ها:
در این گروه ویروس‌ها ریزترین عوامل بیماریزا بوده و تنها با میکروسکوپ الکترونی قابل مشاهده هستند.
ویروس‌ها سلول کامل نبوده و فقط بخشی از نوکلئیک اسید پیچیده در غلاف پروتئینی هستند که همه عوامل زیستی بجز فاز ژنتیکی سلول را دارند.
ویروس‌ها در شرایط خاصی درون سلول‌ها به شکل “انگل اجباری” و در دوره‌های زمانی متفاوت باقی می‌مانند. هرچند شرایط تکثیر آنها در آزمایشگاه نیز وجود دارد و در صورت مهیا بودن شرایط بسرعت بر تعدادشان افزوده می‌شود.
ویروس‌ها واکنش‌های هوازی نداشته، رشد نمی‌کنند، و دارای متابولیسم هم نیستند!!
همین موارد باعث شده تا آنها را جزو موجودات زنده به حساب نیاورند.
گرچه بخاطر داشتن خصوصیات ژنتیکی از طرف ویروس‌ها بحث بر سر زنده بودن یا نبودن آنها بین دانشمندان تا امروز به نتیجه قطعی نرسیده است.
اما خاصیت “رونوشت‌برداری” یا همان کپی‌شدن توانسته آنها را در زمینه شیوع بیماری‌ها به عاملی موثر تبدیل کند.
از ساختار کلی ویروس‌ها چه می‌دانیم؟
ویروس‌ها بسیار ریزند و اندازه آنها به یک هزارم ابعاد یک باکتری هم می‌رسد.
آنها از سلول‌های زنده انسانی هم بسیار کوچکترند. اما این اندازه کوچک مانع از قدرت بالای تخریب آنها در سلول‌ها نمی‌شود.
هر ویروس از 3 بخش اصلی تشکیل یافته است:
اسید نوکلئیک (RNA یا DNA) در قالب رشته‌های تکی یا دوتایی که اطلاعات حیاتی ویروس را در خود جای داده است، پوشش پروتئینی محافظ این رشته‌ها، و غشای لیپیدی در برخی انواع مانند ویروس آنفلووانزا (ویروس غلاف‌دار)
ویروس‌ها، برخلاف سلول های انسانی و باکتریایی آنزیم های زیادی نداشته و درون خود ترکیباتی را نگهداری نمی‌کنند.
بلکه فقط با یک یا دو آنزیم کدهای ژنتیکی خود را رمزگشایی می‌کنند.
همین ساختار کلی و ساده هم شرایط را برای تکثیر بی‌رویه آنها آسان‌تر می‌کند و به آنها این قدرت را می‌دهد که در زمانی کوتاه و شرایطی خاص به تعداد نجومی تکثیر یابند.
اما این قدرت فقط درون بدن میزبان معنا پیدا می‌کند و خارج از آن ویروس‌ها تنها کپسول‌های حاوی رشته‌های ژنتیکی هستند.
چطور یک عامل ویروسی موجودی زنده را از پای درمی‌آورد؟؟
سلول میزبان به هر شکل و هر نوع که باشد، برای انجام عملیات بیماری‌زایی ویروس روند خاصی باید طی شود.
هر ویروس برای ورود و تأثیر گذاری بر بدن موجودات زنده این مراحل را طی می‌کند:
1- اتصال به سلول و تزریق ماده ژنتیکی خود به درون سلول میزبان
2- در اختیار گرفتن سلول میزبان برای کپی کردن کد ژنتیکی و تکثیر تعداد خود
3- ساخت تکه‌های جدید ویروس توسط آنزیم‌های بدن میزبان، اتصال آنها به هم و تولید ویروس بیشتر
4- انهدام سلول‌های میزبان توسط ویروس‌ها و تولید هر چه بیشتر ویروس‌های جدید
5- تکرار این چرخه
لازم است بدانیم که سیکل زمانی انجام و تکرار این مراحل در مورد ویروس‌های مختلف با یکدیگر متفاوت است.
هم‌چنین گاه پیش می‌آید که ویروس برای مدتی در نهاد سلول به زندگی خود ادامه داده سپس در فرصتی مناسب دچار جهش می‌شود.
در این هنگام است که چرخه حیاتی ویروس آغاز و روند بیماری عملاً کلید می‌خورد.
کرونا چیست ؟ و چگونه عمل می‌کند؟
با مقدمه‌ای که در مورد انواع عوامل بیماریزا و چگونگی عملکرد آنها گفتیم، اکنون نوبت به آن رسیده تا با کرونا ویروس و نحوه عملکرد آن بیشتر آشنا شویم.
عامل مولد بیماری کرونا از دسته ویروس‌های سرماخوردگی بوده و در خانواده بزرگ “کرونا ویروس” جای می‌گیرند.
این دسته از ویروس‌ها اغلب در حیوانات ایجاد مشکلات حاد تنفسی کرده و آنها را به عوارض شدید دستگاه تنفسی دچار می‌کنند.
اما در مواردی نادر به دلیل جهش ژنتیکی دارای توانایی بیشتری برای تهاجم به سلول‌های انسانی می‌گردد.
دو بیماری”سارس و مِرس” از نوع پیشرفته ویروس کرونا پدید آمدند.
علائم کرونا چیست ؟
بخاطر نحوه عملکرد این نوع ویروس و حضور آن در بافت مژکدار تنفسی و ایجاد عفونت علائمی شبیه به سرماخوردگی معمولی در آن بسیار شایع است.
این ویروس سیستم تنفسی را تحت تأثیر قرار داده و علایمی شامل سر درد و تب، اختلالات تنفسی، سرفه خشک، سرگیجه، آبریزش بینی و گلو درد تولید می‌کند.
این علائم معمولاً تا چند روز طول کشیده و در افراد مسن و کودکان و نیز افرادی با نقص سیستم ایمنی، گاه شدیدتر شده و به ذات‌الریه و برونشیت منجر می‌شود.
ظاهراً ویروس کرونای جدید کم‌خطرتر از سارس است و تنها در ۱۵ تا ۲۰ درصد موارد به صورت شدید رخ داده است.
آمار نشان می دهد که میزان مرگ و میر این ویروس بین ۲ تا ۳ درصد بین مبتلا شدگان است.
منشأ کرونا چیست ؟
هرچند هنوز خبر موثقی از منشأ این ویروس به دست نیامده است، اما احتمال بروز آن به دلیل جهش در بدن جانوران از سوی پژوهشگران بیش از سایر موارد تأیید شده است.
در مورد کرونا ویروس 2019 هم گزارش‌هایی از بروز اپیدمی به دلیل استفاده از منابع غذایی آلوده با منشأ حیوانی در چین ارسال شده ولی هنوز مستندات لازم برای تأیید صحت آنها ارائه نشده است.
کرونا ویروس 2019 ابتدا در کدام نقطه از جهان دیده شد؟
این بیماری نخستین بار در شهر ووهان چین ظهور کرد و به همین دلیل به کرونا ویروس ووهان هم معروف است.
همه‌ی مبتلایان اولیه به این ویروس در کشورهای مختلف کسانی بوده‌اند که پیش‌تر به این شهر سفر کرده بودند.
این احتمال هم وجود دارد که ویروس توسط میلیون‌ها نفر که برای جشن سال نو میلادی به چین سفر کرده بودند و در مسیر بازگشت آنها به کشورهایشان همه‌گیر شده باشد.
تا زمان نوشتن این مطلب مواردی از ابتلای به این بیماری در کشورهای تایلند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، استرالیا، ایتالیا، پاکستان، امارات متحده عربی و ایالات متحده گزارش شده است.
آیا حیوانات باعث انتشار این ویروس می‌شوند و نوع درگیری آنها با کرونا چیست ؟
همه‌گیری خانواده این ویروس بخصوص نوع سارس در میان حیوانات اهلی از قبیل سگ و گربه‌های خانگی شایع‌تر است که می‌تواند به عفونت‌های شدید در ناحیه صفاقی (شکم و احشاء) منجر شود.
متأسفانه این بیماری در آنها اکثراً بدون علامت بوده و تنها موجب اسهال خفیف می‌شود.
این سکوتِ علامتی می‌تواند شناسایی حیوان بیمار را به تعویق انداخته و شیوع ویروس را بیشتر کند.
گرچه از اپیدمی این ویروس در میان حیوانات گزارش‌های زیادی رسیده اما هنوز هيچ حيواني به اندازه شتر از نظر انتقال ويروس اين بيماري به انسان مظنون نبوده است.
به همین جهت نیز بیشترین منع مصرف برای استفاده از گوشت و فراورده‌های دامی این حیوان در زمان شیوع کرونا ویروس توصیه شده است.
پیش از این بر سر انتقال بیماری بین انسان‌ها تردید‌هایی وجود داشت اما پس از وقایع اخیر واضح است که ویروس از انسان به انسان هم منتقل می‌شود.
اکنون پرسش اساسی و مهم این است که عمل انتقال ویروس تا چه حد آسان است؟
“کرونا ویروس موجب عفونت ریه شده، با سرفه و عطسه همراه و اکثراً از همین راه هم سرایت می‌کند”
البته در موارد ثانوی انتقال ویروس می‌تواند از طریق تماس پوستی و تنفسی به هر شکل انجام گیرد.
مانند دست دادن، روبوسی یا تماس دهانی، تماس مستقیم با ترشحات و مایعات بینی یا تماس غیرمستقیم با وسایل آلوده این افراد و نیز تماس با حیوانات آلوده یا استفاده از گوشت و فراورده‌های آنها و… سرعت افزایش تعداد مبتلایان نیز نشان‌دهنده سهولت انتشار آن است.
آسیب‌پذیرترین افراد در برابر کرونا ویروس چه کسانی هستند؟
از گزارش‌های رسیده و اخبار روزهای اخیر چنین برمی‌آید که بیشترین آمار مبتلایان به این ویروس و تلفات ناشی از آن را گروه‌های سنی بالا و افرادی با بنیه جسمانی ضعیف و دارای سابقه بیماری‌های زمینه‌ای (مانند دیابت، تنگی نفس، بیماری‌های قلبی و عروقی و…) تشکیل می‌دهند.
دوره انتقال ویروس چقدر طول می‌کشد و اوج انتشار آن چه زمانی است؟
بیشترین اخبار رسیده از سراسر جهان و نیز گزارشات پزشکی حاکی از آنست که دوره گذار بیماری در حالات خفیف بین 7 تا 14 روز بوده و در صورت گذر از این دوران و با اتمام این مدت بیمار کاملاً بهبودی می‌یابد.
انتشار كرونا ويروس در روز چهارم بيماري به بيشترين ميزان خود می‌رسد سپس به تدريج، بار ويروس در بدن کاهش یافته و میزان آلایندگی و انتقال آن به ديگران نیز کم می‌شود.
پایان یک کابوس: چه زمان می‌توانیم از پاک شدن فرد از آلودگی بیماری مطمئن شویم؟
امكان سرايت بيماري به ديگران تا 24 ساعت بعد از پايان تب و ساير علائم بيماري نیز کماکان وجود دارد. لذا لازم است تا قرنطینه این بیماران بطور کامل رعایت شود.
پس از انجام آزمایشات لازم و خروج از قرنطینه نیز بهتر است مواردی از قبیل بازگشت به کار یا محل تحصیل زیر نظر و با تأیید پزشک مربوطه صورت گیرد.
