دلیل اهمیت خواب مناسب چیست و چه کارهایی را قبل از خواب نباید انجام داد؟
خواب آرام و راحت را به جرأت میتوان از بزرگترین نیازهای زندگی و لذتهای انسان در طول حیات نامید.
لذتی که فقیر و غنی نمیشناسد و لزوم وجودش بر همه آشکار است.
بدون وجود آن راحت و آرامش ذهنی، از سلامتی و نیروی لازم برای زندگی و فعالیتهای روزانه هم خبری نیست.
این عنصر حیاتی مانند منبع انرژی عمل کرده و قوای از دست رفته بدن را بخوبی ترمیم میکند.
علاوه بر نشاط و سرزندگی که پس از یک خواب کامل تجربه میکنید موارد درمانی و کمک به رفع مشکلات سلامتی هم با این عامل حیاتی ارتباط تنگاتنگی دارد.اما این همه و بیش از این، فقط یک روی سکه است! و در سوی دیگر آن با کسالتهای ناشی از کمبود آن مواجهیم.
اما چرا؟؟؟ چه عاملی این لذت را از چشمان ما میرباید؟ و چرا رویای شیرین خواب به محض ورود به بستر تبدیل به کابوس تلخ بیخوابی میشود؟
بدون شک عوامل متعددی در این امر دخالت دارند و کارهایی وجود دارد که برای دست یافتن به یک خواب آرام و راحت باید از آنها اجتناب کرد.
پس در مطالعه این مطلب با ما همراه باشید تا ببینیم چه کارهایی را قبل از خواب نباید انجام داد؟
خواب راحت با آرامش میسر میشود و بس!
لابد شما هم از ملزومات و اقدامات لازم برای داشتن خوابی آرام و راحت زیاد شنیدهاید.
از تخت راحت و لباس آزاد و دمای مناسب بستر تا داروهای آرامبخش و انواع ماساژهای درمانی و… همه و همه در این کار دخالت دارند.
همهی این موارد گرچه لازمند اما کافی نیستند.
هنوز هم افرادی بدون داشتن این ملزومات براحتی میخوابند و گروه زیادی هم علیرغم وجود همه تمهیدات از آن محرومند.
امروزه و پس از تجربیات زیاد نظر عمومی بر آن گواهی دارد که :شرط لازم و کافی برای داشتن خوابی آرام و عمیق، آرامش است
اما اینکه چنین آرامشی چگونه به دست میآید موضوعی است که میخواهیم در مورد آن با شما صحبت کنیم.
بطورکلی هر فعالیتی اعم از ذهنی یا جسمی که تولید هیجان کرده و آرامش فرد را بر هم زند باعث بیخوابی میشود.
برانگیختگی و تحریکات ذهنی اصولاً مخرب خواب بوده و با ایجاد هیجان در ذهن آمادگی جسم برای قبول فرایندهای منتهی به خواب را از میان میبرد.
قبل از خواب محرکها را از خود دور کنید تا خوب بخوابید!
خواب یعنی آرامش… و در ناآرامی نمیتوان به آرامش رسید.
وجود عوامل محرک با بر هم زدن آرامش محیط و بدن، مانع از خواب میشوند.
حال این عوامل فیزیکی باشند یا شیمیایی، داخلی یا خارجی چندان فرقی ندارد.
نوشیدن الکل و استعمال دخانیات از موارد داخلی هستند که با تحریک ذهن و تغییر مزاج، بدن را از حالت آمادگی برای خواب خارج میکنند.
خوردن غذاهای پرادویه، بسیار سرد یا خیلی داغ، و مواد حاوی اجزاء محرک مانند شکلات و قهوه نیز از موارد مختل کننده خواب هستند.
هرچند تأثیر مواد خوراکی، نوشیدنیها و حتی عادات ورزشی در همهی افراد یکسان نیست.مثلاً برخی افراد با نوشیدن قهوه به آرامش میرسند و ممکن است این کار به آنها در رسیدن به خوابی آرام و عمیق کمک کند.از طرفی صرف نوشیدنیهای حاوی کافئین برای گروهی دیگر از مردم مساوی با هوشیاری بیشتر است.
مورد دیگر دوش آبگرم است که عموماً آرامشبخش بوده و اکثراً توصیه میشود. در حالیکه اگر این کار باعث بر هم خوردن ساعت و نظم بدن شما میشود بهتر است از آن صرفنظر و آن را به زمان دیگری موکول کنید.
ورزش هم بدلیل ایجاد خستگی، معمولاً اثر مثبتی در فرایند آرامش دارد، اما از یاد نبرید که انجام فعالیتهای شدید ورزشی و جسمانی میتواند نتایج معکوسی داشته و خواب را کلاً از چشمانتان دور کند.
ساعت زیستی یا بیولوژیک بدن چیست و چگونه عمل میکند؟
از نظر زیستشناختی، زمان همه چیز است!!
به عبارت دیگر همهی واکنشهای زیستی موجودات زنده بر مبنای دورههای زمانی تنظیم و انجام میشوند.
همهی فعالیتهای جسمی و ذهنی موجودات شامل خوردن، خوابیدن، واکنشهای مغزی و سایر اعمال حیاتی بر مبنای این ساعت بیولوژیک صورت میگیرند.
انسان نیز جزئی از طبیعت بوده و مانند سایر اجزاء دارای رفتار دورهای است که بر فیزیولوژی او اثراتی تعیینکننده دارند.
با بر هم خوردن ساعت زیستی نظم ساعات کاری بدن نیز بر هم میخورد و به دنبال آن خواب و بیداری هم از روال معمول خود خارج میشود.
آیا چُرتهای بین روز جای خواب شب را میگیرد؟
نور از مهمترین تنظیم کنندههای بدن است.
اما در زندگی کمتحرک و بستهی شهری بسیاری از ما از طلوع و غروب خورشید و نور آن چندان بهرهای نمیبریم.
تغییر ساعات کار و وعدههای غذایی نیز بسیاری از ما را در کنترل نورهای مصنوعی دچار سردرگمی کرده است.
با این اوصاف بدن نیز روال کار طبیعی خود را از دست داده و عملاً جای ساعات خواب و بیداری را با هم عوض میکند.
نکتهی مهم و اساسی اینکه چُرت زدن در طول روز حتی در صورت جبران ساعات از دست رفته هیچگاه نخواهد توانست جایگزین خواب مفید شبانه باشد.
زیرا در روشنی روز ملاتونین که مولد آرامش شبانه است در بدن ترشح نمیشود و چنین حالتی نهایتاً به ریلکس و رفع خستگی کامل نمیانجامد و پس از آن نیز حس هوشیاری کامل بهدست نمیآید.
تأثیر این سردرگمی میتواند مولد بیماریهای مختلفی نیز باشد، پس با برنامهریزی مناسب و برای حفظ سلامتی و داشتن خوابی مفید، از ساعات تاریک شب استفاده کرده و به اندازه نیاز بدنتان بخوابید.
باید و نبایدهای قبل از خواب : دنیای دیجیتال با بدن ما چه کرده است!!
اگر به گفتههای افراد با تجربه اعتماد کنیم باید بپذیریم که تا پیش از ورود به عصر دیجیتال مردم از آرامش بیشتری بهرهمند بودهاند که بهترین دلیل آن را میتوان همان دوری از هیجانات زندگی شهری خواند.
هرچند امروزه حتی تصور دنیایی بدون وسایل ارتباطی برای ما کسالتآور است اما باید بپذیریم که زندگی عموم مردم تا چند دهه پیش، بدون این ملزومات میگذشت و در سکوت ناشی از عدم حضور این وسایل ارتباط جمعی دنیا جای بهتری برای خواب بود.
اما امروز ماییم و دنیایی مملوّ از وسایل الکترونیکی و دیجیتال که یا خود تولید سر و صدا میکنند، یا ما آنها را به صدا درمیآوریم.
استفاده از گوشیهای همراه که این روزها دوری از آنها بعید و غیر ممکن بنظر میرسد از موارد مهم در ایجاد اختلالات بیخوابی است.
مشخصاً در هنگام ارسال و دریافت پیامها نمیتوان چشم به رویا سپرد و اگر حقیقتاً تمایلی به آرامش شبانه وجود دارد باید با این یار محبوب موقتاً وداع کرد.
از دیگر موارد مختل کننده خواب، تماشای فیلمهای مهیج و گوش دادن به موزیکهایی با صدای بلند یا مضمون محرک است.
همانقدر که گوش سپردن به موزیکی لایت و آرامبخش میتواند زمینه را برای استراحت و خواب آماده کند، موزیک بلند و هیجانی آنهم به مدت طولانی برهم زننده خواب خواهد بود.
در مورد بازیهای کامپیوتری و خصوصاً گِیمهای گروهی و اینترنتی نیز داستان بر همین روال است.
تأثیر این بخش گرچه در میان همهی سنین وجود دارد ولی در میان نوجوانان بیشترین آمار را دارد.
با توجه به نیاز بیش از پیش نوجوانان به خواب و تأثیر آن در فرایند رشد، این پروسه در آنها نیز مخرب بوده و اثرات نامطلوبی بر حافظه و قدرت ذهنی آنها بر جای میگذارد.
خواب و خوراک…دو رفیق دیرینه
نوع و میزان مواد غذایی که مصرف میکنیم ارتباط زیادی با میزان و کیفیت خواب ما دارد. و این مجموعه نیز در جای خود بر سلامتی فرد موثر است.
گرچه نظرات مختلفی در مورد خوراکیهای خوابآور وجود دارد اما اکثر مردم بر این نکته اذعان دارند که پرخوری باعث بدخوابی شده و تأثیرات منفی بر سلامتی برجای میگذارد.
همچنین فاصلهی آخرین وعده غذایی با زمان خواب نیز بر کیفیت آن موثر است.
بهتر است وعدهی پیش از خواب تا حدامکان مختصر و با فاصلهی زمانی کافی انجام شود تا بدن در حالت آرامش، مجبور به تحمل بار اضافه خوراک و مشکلات گوارش آن نباشد.
مصرف نوشیدنیهای طبیعی و آرامشبخش مانند یک لیوان شیر گرم یا دمنوشی ملایم و غیرمحرک با فاصله زمانی مناسب میتوانند زمینه مناسبی برای آرامش بدن فراهم کنند، اما نوشیدن بیش از حدّ آب و سایر مایعات بلافاصله قبل از خواب نیز میتواند با فعال کردن کلیهها بهانهی خوبی برای بیخوابی باشد.
آیا مصرف داروها قبل از خواب ، به ما کمک میکند؟
اگر از طرف پزشک خود توصیه یا تجویز خاصی ندارید از مصرف خودسرانه دارو برای افزایش ساعت خواب پرهیز کنید و تلاش کنید تا حدامکان در حالت طبیعی و پس از کار روزانه و در اثر خستگی ناشی از فعالیت بخوابید، زیرا نتیجه تحقیقات نشان داده که این بهترین روش و شادابی پس از آن نیز بسیار بهتر و کاملتر از عملکرد مواد صنعتی و شیمیایی است.
هیچ آدابی و ترتیبی مجوی…
با وجود تمام نکتهها و توصیههای گفته شده میتوان از روش جالب دیگری نیز استفاده کرد.
به این ترتیب که هیچ نظم و قوانینی را مدّ نظر قرار نداده و ذهن خود را از تمام پیش فرضها پاک کنید.
زیرا گاهی همین قیدها و تکرارها تبدیل به وسواس شده و ذهن را به خود معطوف میکند.
به عبارت دیگر شما مرتباً به این مسأله و عوامل جانبی آن فکر میکنید و همین فکر و ذکرها باعث بیخوابی شما میشود و چه بسا در اوقاتی که به هر دلیل در این مورد فکر نکردهاید خواب به مراتب راحتتری هم داشتهاید.
پس فکر خود را آزاد و جسم خود را رها نموده تا خوابی آرام، سالم و عمیق را تجربه کنید.